نشست هم اندیشی در خصوص ضرورت توسعه اکوسیستم پزشکی فردمحور و رونمایی از نتایج اولیه پروژه فارماکوژنومیک در ایران برگزار شد

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، این مراسم با حضور دکتر محمد رضا ظفرقندی وزیر بهداشت، دکتر شاهین آخوندزاده معاون پژوهشی وزیر بهداشت، دکتر محمد مهدی ناصحی مدیر عامل بیمه سلامت، دکتر محمد عبده زاده رئیس هیئت مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران و جمعی از مسئولان، اساتید و پژوهشگران برجسته کشور در حوزه پزشکی ، ژنتیک و هوش مصنوعی و با هدف معرفی پیشرفت‌های علمی در زمینه پزشکی فردی و نقش آن در پیشگیری و درمان بیماری ها برگزار شد.

تأکید وزیر بهداشت بر ضرورت ورود به عرصه پزشکی فردی
در این مراسم، دکتر ظفرقندی، وزیر بهداشت با تأکید بر اهمیت توسعه پزشکی فردی در کشور گفت: امروز ورود به عرصه پزشکی فردی و فارماکوژنومیک، نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت برای نظام سلامت است. سیاست‌گذاری دقیق، برنامه‌ریزی منسجم و سرمایه‌گذاری هدفمند در این حوزه می‌تواند کشور را در مسیر ارتقای کیفیت خدمات سلامت، کاهش هزینه‌ها و توسعه عدالت درمانی قرار دهد. وی افزود: برای دستیابی به یک نظام سلامت پیشرو، لازم است اکوسیستم پزشکی فردی از سطوح آکادمیک تا بالین و صنعت دارو به‌طور هماهنگ توسعه یابد. وزارت بهداشت نیز حمایت از این حوزه را در دستور کار جدی خود قرار داده است.

در این نشست، دکتر سید رضا رئیس‌کرمی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران، ضمن قدردانی از برگزارکنندگان این رویداد، اظهار داشت: "در کنار تمامی فعالیت‌های جاری، توجه به مباحث علمی روز از جمله پزشکی فردی، یک الزام است. بهره‌گیری از نقشه ژنتیک افراد، به‌ویژه در بیماران مبتلا به سرطان، بیماری های نادر و خودایمنی، می‌تواند مسیر درمان را به‌شکل دقیق‌تری مشخص کند و از تحمیل هزینه‌های اضافی و عوارض دارویی پیشگیری کند. " رئیس دانشگاه با اشاره به اقدامات زیرساختی در این حوزه افزود: "در دانشگاه، توسعه آزمایشگاه‌های مرجع و مرکزی به‌گونه‌ای است که بتواند به مراکز مختلف فعال در این حوزه خدمات مشترک ارائه دهد. پژوهشگاه علوم غدد به‌عنوان پیشرو در این زمینه، در حال ایجاد شبکه همکاری بین مراکز داخل و خارج دانشگاه است که در آینده‌ای نزدیک، زمینه‌ساز تعاملات علمی بین‌المللی نیز خواهد شد." وی بر لزوم تقویت آموزش در این عرصه تأکید کرد و گفت: "مباحث پزشکی فردی باید در برنامه آموزشی دوره‌های عمومی، تخصصی و فوق تخصصی وارد و در عرصه بالین به اجرا درآید. همچنین باید نیروهای متخصص در زمینه تحلیل داده‌های ژنومیک تربیت شوند." دکتر رئیس‌کرمی در ادامه با اشاره به رویکرد بین‌رشته‌ای حوزه پزشکی فردی، تصریح کرد: "پیشبرد این مسیر نیازمند همکاری میان گروه‌های مختلف علمی از جمله اساتید ژنتیک، متخصصان بالینی، فعالان حوزه آموزش و صنعت است. تشکیل یک شبکه منسجم با مسیر مشخص دانشگاهی و ملی، می‌تواند زمینه‌ساز توسعه مؤثر این دانش در کشور باشد." وی در پایان با اشاره به نقش دانشگاه علوم پزشکی تهران در این عرصه خاطرنشان کرد: "با تلفیق آموزش، پژوهش، فناوری و صنعت، و همچنین حمایت از استارتاپ‌های مرتبط، دانشگاه می‌تواند نقش مؤثری در ارتقاء درمان‌های نوین و بهبود کیفیت خدمات سلامت ایفا کند. از تمامی اساتید، پژوهشگران و دست‌اندرکارانی که در این مسیر همراه بوده‌اند قدردانی می‌کنم و امیدوارم شاهد ثمرات موثرتری در آینده نزدیک باشیم."

در ادامه مراسم، دکتر باقر لاریجانی، رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم و استاد ممتاز علوم غدد درون‌ریز، با تأکید بر اهمیت پزشکی فردی در ارتقای کیفیت و طول عمر انسان‌ها گفت: استفاده از  پزشکی فردی  می تواند در پیشگیری و پیش بینی و درمان های فرد محور بیماریها کمک کند. این رویکرد در چند سال اخیر در ادامه روند تکامل پزشکی  در کنار پزشکی مبتنی بر شواهد از اطلاعات ژنتیکی هر فرد در کنار یافته های بالینی فرد استفاده می نماید. نقش کشورهای منطقه در توسعه و بکار گیری این دانش کمتر بوده است.
وی افزود:  این رویکرد نوین در حوزه قلب و عروق با پیشگیری از رخدادهای قلبی با استفاده از مدلهای ژنتیکی می تواند نقش مهمی در کاهش بار بیماریهای قلبی عروقی داشته باشد. در حوزه سرطان تقریبا در تمام مراحل از تشخیص به موقع تا انتخاب درمانهای مناسب برای هر فرد می تواند تاثیر گذار باشد. در حوزه غدد در بیماریهایی نظیر دیابت نوع 2 ،چاقی استفاده از دانش پزشکی فرد محور می تواند در مدیریت درمان این بیماریها نقش بسزائی داشته باشد.

تحول صنعت دارو با تکیه بر اطلاعات ژنتیکی و هوش مصنوعی
دکتر لاریجانی ادامه داد: نقش پزشکی فردی در صنعت دارو نیز چشمگیر است. رویکرد ژنومیکی که در پزشکی فردمحور به کار می‌رود، با استفاده از اطلاعات ژنتیکی، توسعه دارو را متحول کرده و زمان دستیابی به شناسایی دارو های جدید را کاهش می‌دهد. تفسیر داده‌های ژنومیکی در کنار بهره‌گیری از هوش مصنوعی، امکان توسعه سریع‌تر و دقیق‌تر داروها را فراهم می‌کند.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران تصریح کرد: در سطح جهانی نیز سهم بازار پزشکی فردی در حال افزایش است و شرکت های بزرگ دارویی سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در این حوزه انجام داده‌اند. 

درمان هدفمند و فارماکوژنومیک؛ دو محور اصلی پزشکی فردی
دکتر لاریجانی ادامه داد: پزشکی فردی چهار بعد اساسی دارد: پیش‌بینی ، پیشگیری از بیماری‌ها ، درمان فردمحور و جزء آخر آن مشارکت فعالان نظام سلامت که بیماران محوریت آنرا دارند می باشد. درمان فردمحور نیز به دو بخش تقسیم می‌شود: درمان هدفمند و فارماکوژنومیک. در درمان هدفمند، به‌ویژه در حوزه‌هایی نظیر آنکولوژی، با تحلیل پروفایل ژنومی تومور، می‌توان پیش از تجویز دارو، گزینه مناسب‌تر و دقیق‌تری را انتخاب کرد. وی در ادامه افزود: پژوهشگاه یکی از غنی‌ترین بانک‌های داده‌های زیستی کشور را در اختیار دارد که می‌تواند در سطح ملی برای توسعه تحقیقات و خدمات سلامت مورد بهره‌برداری قرار گیرد. ارزشمندی بانک داده های زیستی به وجود سایر داده های تکمیلی در این بانکهای زیستی مرتبط است.

همکاری میان‌رشته‌ای برای توسعه پزشکی فردی
دکتر لاریجانی خاطر نشان کرد: پزشکی فردی یک رویکرد چندرشته‌ای است که گروه‌های مختلف نظام سلامت اعم از پزشکان، سازمان‌های بیمه‌گر، صنایع دارویی و تخصص‌های بالینی گوناگون را در بر می‌گیرد. این رویکرد نه‌تنها مدیریت درمان بیماری‌ها را بهینه می‌کند، بلکه با تأکید بر پیشگیری، امکان جلوگیری از بروز بسیاری از بیماری‌ها را فراهم کرده و در نتیجه هزینه‌های تحمیل‌شده به نظام سلامت را نیز کاهش می‌دهد.در بخش فارماکوژنتیک نیز، داروهای متعددی در گایدلاین‌های معتبر سازمان غذا و داروی آمریکا و آژانس دارویی اروپا، و گایدلاینهای اختصاصی فارماکوژنومیک بر اساس پروفایل ژنومی بیمار تجویز می‌شوند. دکتر لاریجانی همچنین اضافه کرد: سه رأس اصلی فارماکوژنومیک شامل کاهش واکنش‌های ناخواسته دارویی، افزایش اثربخشی دارو، و تعیین دوز مناسب برای هر فرد است که همگی به مدیریت بهتر درمان و بهبود نتایج بالینی کمک می‌کنند.

پروژه ملی فارماکوژنومیک؛ اقدامی گسترده با مشارکت ۳ هزار نفر
پروژه ملی فارماکوژنومیک ایران که با هدایت پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شده، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اقدامات پژوهشی کشور در حوزه پزشکی فردی شناخته می‌شود. این پروژه با تحلیل داده‌های زیستی بیش از ۳ هزار نفر از ایرانیان در استان‌های مختلف، به بررسی پاسخ‌های دارویی به 28 گروه دارویی شامل ۱۶۸ دارو پرداخته و توانسته فنوتیپ‌های پاسخ به دارو را بر اساس ساختار ژنتیکی افراد مورد تحلیل قرار دهد.
این مراسم با استقبال قابل توجه پژوهشگران، مسئولان حوزه سلامت و نمایندگان رسانه‌ها همراه بود و نقطه عطفی در مسیر بهره‌برداری از دستاوردهای پژوهشی در عرصه‌های بالینی و سیاست‌گذاری سلامت محسوب می‌شود.